Hoe besparingen op cultuur ook het therapeutisch werk treft

De laatste weken en dagen gonst het in de (sociale)media van berichten rond de besparingen door onze regering op cultuur. We zien artikels verschijnen tegen de besparingen, berichten over de financiële moeilijkheid van de artiest, blogs over de impact op de sector en onze maatschappij. In deze berichtgevingen ontbreekt de stem van de psychotherapeut. Echter is het een stem die niet kan ontbreken in dit debat. U zal zich wellicht afvragen wat de psychotherapeut te zoeken heeft in de cultuur. Ik kan u ervan verzekeren dat ons werk veel, zo niet alles te vinden heeft in de cultuur.

Wat is cultuur eigenlijk? Breed begrepen kunnen we cultuur beschouwen als een middel van de mens om zichzelf en de wereld te begrijpen, te structureren en te bemeesteren. Dit betekent dat vrijwel elke handeling van de mens hieronder valt. Concreet kunnen we stellen dat: kunst, sport, sociale regels, waarden, normen, koken, wetgeving, filosofie, psychologie, wiskunde, fysica,... onder cultuur valt. Deze handelingen hebben we nodig als mens zodat we antwoorden kunnen zoeken op moeilijke levensvragen of het geeft ons een middel om met de lastige punten in het leven om te kunnen.

De besparingen van de Vlaamse regering concentreert zich echter niet op deze brede definitie, maar hakt in op wat we kunnen begrijpen als kunst. En laat kunst nu net die vorm van cultuur zijn die zeer uniek is en onmisbaar voor een maatschappij. Kunst is een van deze broodnodige handelingen waarin heel veel mensen antwoorden vinden. Er zijn maar weinig mensen die het laten gebruik te maken van muziek bij liefdesverdriet. Anderen kunnen een boek lezen die hun ogen doen opengaan. Nog anderen vinden rust in het aanschouwen van prachtige werken van schilders, beeldhouwers of konsoorten waarin men iets erkend van het sentiment dat in zichzelf leeft.

Kunst is een unieke uitingsvorm van cultuur. Uniek omdat kunst speelt op die punten van ons bestaan waarvoor we geen woorden of antwoorden hebben. Net daarin zoekt het schoonheid. Daarnaast duidt kunst op de tekortkomingen in een maatschappij. Het toont steeds de actualiteit van het menselijke lijden en hoe dit verschijnt in een steeds veranderende maatschappij. Daardoor is kunst een behandeling van menselijk en psychisch lijden.

Zo komen we bij de psychotherapie. Psychotherapie beoogt hetzelfde als de kunst. Door middel van woorden, taal en gesprek proberen we schoonheid te vinden in de mens net op die punten waar het niet mooi is. We trachten uit de amorfe massa van het trauma iets te creëren waardoor er voorbij het trauma kan gegaan worden en terug geleefd kan worden. Zo proberen wij net als kunst iets te behandelen van het lijden dat elke mens kent. Doordat kunst net datzelfde lijden tracht te behandelen kunnen we als psychotherapeuten niet anders dan te verwijzen naar kunst als behandeling voor het lijden dat we in de praktijk ontmoeten. Zij het door voor te stellen zelf kunst te creëren of om kunst te gaan opzoeken voor troost en begrip. Als psychotherapeut kunnen we niet anders dan mee zijn met de actualiteit van de kunst om te begrijpen hoe het lijden dat we ontmoeten in de praktijk is ingebed in een huidige maatschappij.

Doordat de psychotherapie en de kunst op deze wijze aan elkaar verbonden zijn, betekent een verarming van cultuur ook een verarming in ons werk. Daarnaast zullen de besparingen er ook voor zorgen dat mensen, die steunen op kunst om iets van zichzelf te behandelen, andere manieren zullen moeten zoeken om met hun lijden te gaan werken. Maar doordat kunst nu net daar verschijnt waar andere behandelingen onmogelijk zijn, is het maar de vraag of dit mogelijk zal zijn. Een verarming in kunst zal dus ook betekenen dat deze mensen geen behandeling zullen vinden.

Daarom moet een psychotherapeut ook zijn stem in dit debat laten horen.